گروه صنعت- منصور میرزایی، مدیر هلدینگ گروه قطعات خودرو عظام، عملکرد این گروه در دوران تحریم را مصداق بارز «جهش تولید» می‌داند. وی معتقد است این پیشرفت و موفقیت در عمل به منویات مقام معظم رهبری با جهاد در خط مقدم تولید توسط تک تک کارگران گروه عظام ممکن شده و با وجود تمام مشکلات داخلی و خارجی پیش روی گروه عظام است. میرزایی همچنین از مصائب و مشکلاتی داخلی پیش روی تولیدکنندگان به عنوان «تحریم داخلی» یاد کرده و آن را بسیار سخت‌تر از «تحریم خارجی» قلمداد می‌کنند.
***
در ابتدای امر، لطفا توضیحی به اختصار از ساختار مجموعه عظام ارائه بفرمایید.
عظام ۱۴ کارخانه تولیدی در قالب ۱۱ شرکت دارد و که جا دارد هرکدام از مدیران این مجموعه‌ها پای بحث بیایند و حرف‌های خود را بزنند و صحبت کنند و نقش زیرمجموعه خود در موفقیت‌های گروه عظام را تشریح کنند. ما در ساختار خود ۴ گروه تخصصی داریم؛ گروه موتوری با ۴ شرکت زیرمجموعه، گروه برق با ۵ شرکت زیرمجموعه‌، گروه تعلیق با ۳ شرکت زیرمجموعه و گروه افتر مارکت یا مدیریت بازار با ۳ شرکت زیرمجموعه. افزودن گروه صادرات به ساختار عظام جزو کارهای پیش روی ما است و این گروه به زودی به مجموعه اضافه می‌شود. ما در بخش صادرات فعال شده‌ایم البته در ابتدای راه هستیم و جای کار زیادی داریم. لازمه آن ایجاد گروهی تخصصی بود که بازار‌ها را بشناسند و به بازارهای منطقه ورود کنند. از این رو صادرات را به طور مقدماتی شروع کرده‌ایم و انتظار داریم در آینده بتوانیم نیاز ارزی مجموعه صنعتی خود را از مواد و دانش و تکنولوژی از محل صادرات تامین کنیم.
شما به عنوان یک مدیر باسابقه صنعتی که سال‌ها در این عرصه فعالیت داشته‌اید، امروز مهم‌ترین مساله و مشکل پیش روی صنعت کشور را چه می‌دانید؟
در این رابطه موارد و مسائل گوناگونی وجود دارد که هر یک به فراخور حال خود روی صنایع و واحدهای تولیدی کشور تاثیر داشته است. شاید یکی از نمونه‌های واضح این امر بحث تحریم‌ها باشد؛ اما من معتقدم که تحریم‌ها برای ما آنچنان مساله و مانع‌ساز نبوده است. البته شاید گرانی‌های موجود در بازار برای مردم آزاردهنده باشد، اما از نظر تولیدی کمبودی نداشته و تحریم‌ها نیز از این بابت چندان روی ما تاثیر نداشت. هر چند تحریم مشکلات و سختی‌هایی را به هر حال ایجاد کرد، ولی ما به هر حال توانستیم بر اوضاع مسلط شویم.
در اینجا شاید یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد، مجموعه قوانین بانکی و مالی کشور است که چندان برای کار صنعتی روان و ساده نیستند. در واقع بانک‌های ما در کنار صنعت و تولید قرار ندارند. به نظر می‌رسد، گاهی اوقات اعداد و ارقام بانک‌ها برای مجموعه‌های صنعتی جور دیگری رقم می‌خورد و به همین دلیل است که امروز بسیاری از بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی تعطیل شدند. در واقع بانک در ازای طلب خود بنگاه صنعتی را تعطیل می‌کند. لذا به جرات می‌توان گفت که امروز نه تنها در خدمت صنعت نیست بلکه مصیبتی برای آن نیز محسوب می‌شوند. در تمام دنیا بانک‌ها پول مردم را می‌گیرند و سپرده‌ها را در اختیار بخش صنعت قرار می‌دهند تا با چرخش صنعت، تسهیلات اخذ شده نیز پرداخت شود؛ ولی در شرایط فعلی کشور ما این اتفاق نمی‌افتد.
مساله دیگر مشکلات ارزی است. عدم ثبات ارز مجموعه‌های صنعتی را گرفتار کرده است. فراموش نکنیم در همین خرداد ماه امسال ما نیاز به واردات کالاهای مورد نیاز خود داشتیم که برای هیچکدام از ابتدای سال جاری توسط بانک مرکزی تخصیص ارز داده نشده است. حال سوال این است که در این شرایط صنعتگر و تولیدکننده باید چکار کند؟ به تمامی‌اینها قوانین بانک مرکزی و سودهای مطالبه شده را نیز اضافه کنید. امروز کدام مجموعه صنعتی می‌تواند سود آنچنانی داشته باشد تا بتواند از عهده پرداخت سودهای بالای ارزی بربیاید؟! به طور کلی در سه سالی که پشت سر گذاشته‌ایم هر روز و هر هفته و هر ماه دستوری را مشاهده کرده‌ایم که دستور قبلی را لغو کرده است. در این میان تا بیایید و خود را آماده کنید، قوانین و مقررات در مجموعه گمرک، بانک‌ها و تخصیص ارز تغییر می‌کنند. بنابراین معتقدم، اگر می‌توانستیم در داخل کشور به این موارد سر و سامانی بدهیم و آنها را برای صنعت روان کنیم شرایطی که امروز در آن قرار گرفته‌ایم بهتر رقم می‌خورد. در واقع ما به نوعی در خودتحریمی بوده و شواهد نشان می‌دهد که در برخورد با تحریم‌های بین‌المللی بهتر عمل کرده‌ایم. یعنی قوانین داخلی و خودتحریمی‌های ناشی از آن به واسطه اینکه الزام به رعایت آنها داریم، دست صنعتگر را بسته و به پاشنه آشیل تولید تبدیل شده است.
شما به عنوان رییس هلدینگ عظام روزهای پر چالشی را پشت سر گذاشتید و حالا به نظر می‌رسد که شرایط برای مجموعه شما به ثبات رسیده است. در این رابطه چشم‌اندازی را برای هلدینگ عظام در نظر دارید؟
ما نزدیک به سه دهه است که فعالیت خود را آغاز کرده و در ابتدا با شرکت پیستون ایران در تبریز شروع کردیم. در طول این سه دهه نیز هر عایدی و سودی هم که نصیب مجموعه شده است در صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و حالا از دو کارخانه در دهه ۷۰ به ۱۴ مجموعه تولیدی در موقعیت جغرافیایی شش استان کشور رسیده‌ایم. اگر بخواهیم در مورد چشم‌انداز مجموعه عظام صحبت کنیم باید ابتدا اذعان کنم سال ۹۷ برای کل صنعت کشور سالی سخت بود و این سختی به واسطه پرونده سازی که برای مجموعه ما به وجود آمد دو چندان شد. در آن سال نوسانات شدید ارزی، خروج آمریکا از برجام و سخت‌تر شدن تحریم دست ما را بسته بود و به ناچار داشتیم به سمت کاهش هزینه‌ها و نیز کاستن از نیروی کار برویم. اما در نهایت در شش ماهه دوم سال توانستیم بر اوضاع مسلط شویم و با راهبری‌های سهامدار مجموعه یعنی حاج آقا عباس ایروانی و کار گروهی که صورت گرفت از این سختی عبور کردیم. به همین دلیل در مجموع می‌توانم بگویم که در سه سال گذشته با وجود تمام فراز و فرودها و پرونده‌سازی‌هایی که برای گروه عظام ایجاد شد، سال‌های خوبی را پشت سر گذاشتیم و توانستیم بر موانع تولیدی و مشکلات نقدینگی غلبه کنیم؛ به طوری که از سال ۹۸ تا امروز تعداد شاغلین خود را سه هزار نفر اضافه کرده و عملا در دو سطح تولید صنعتی و اشتغال‌زایی اقدامات قابل قبولی را انجام داده‌ایم.
به عنوان نمونه، یکی از این اقدامات راه‌اندازی ساخت داخل بود، به طوری که توانستیم با داخلی‌سازی برخی از محصولاتی که از خارج کشور وارد می‌شد از خروج صد میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری کنیم. همچنین لازم است خاطرنشان کنم که ما در زمینه ساخت داخل و زنجیره تامین خود با بیش از ۵۵۰ شرکت همکاری می‌کنیم که جمعیتی بالغ بر ۳۰ هزار نفر در آنها مشغول به کار و فعالیت هستند. از سوی دیگر گروه عظام در عرصه مسوولیت‌های اجتماعی نیز فعال است. به عنوان نمونه گروه عظام در بحث سیل ویرانگر ابتدای سال ۹۸، مشارکت خود در مدرسه‌سازی را در سه استان سیل‌زده خوزستان، لرستان و گلستان شروع کرد، شش مدرسه به نام «مهر عظام» تکمیل و تحویل آموزش و پرورش شد و یک مدرسه ۲۴ کلاسه اهواز هم که شاید نخستین مدرسه با سیستم معماری سبز در کشور باشد در ادامه پروژه «مهر عظام» افتتاح خواهد شد. «مدرسه‌سازی» طبق دستور شخص آقای عباس ایروانی توسعه پیدا کرد و با جدیت مضاعفی دنبال شد و حالا امروز یعنی در انتهای سال ۹۹ در مجموع تعداد ۳۴ پروژه مدرسه‌سازی در قالب بیش از ۲۶۶ کلاس درس در ۱۶ استان کشور با مشارکتی بیش از ۴۰۰ میلیارد ریال در حال انجام است و هدفی که برای خودمان در کل کشور تعریف کردیم رسیدن به هزار کلاس درس است.
بخش بعدی مسوولیت اجتماعی ما بچه‌های معنوی کشور هستند؛ بچه‌هایی که پدر و مادر از دست داده‌اند و سرپرستی ندارند. در این راستا امسال حدود ۱۱ هزار نفر از این بچه‌ها را در استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان، خوزستان و گیلان تحت پوشش قرار داده‌ایم. همچنین در مورد توان‌یابان و افرادی با معلولیت‌های خاص، دستور صریح آقای عباس ایروانی این بوده که ۱۰ درصد استخدام‌های جدید تمام کارخانجات باید از بین این افراد باشند؛ کمااینکه تاکنون نیز تعدادی از همین توان‌یابان در حال همکاری با ما هستند.
مجموعه شما یک مجموعه صنعتی است، ولی شما از مسوولیت اجتماعی صحبت کردید. این مسوولیت اجتماعی در عظام چقدر واقعی است؟ اساسا چرا مردم باید باور کنند که شما محض رضای خدا در حال ایفای چنین نقشی هستید؟
ابتدا باید اشاره کنم که این امر در تمام دنیا و مجموعه‌های بزرگ صنعتی وجود دارد. یعنی در تمام دنیا این شرایط وجود دارد و وقتی بخش‌های صنعتی درآمدزا می‌شوند درصدی را به مسوولیت‌های اجتماعی خود اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر برخی فعالان صنعتی و تولیدی نیز برای دلشان این کار را انجام می‌دهند، خصوصا اینکه در کشور ما به واسطه دیدگاه‌های مذهبی و ارزش والای چنین اقداماتی فعالیت‌های عام‌المنفعه از جایگاه خاص خود برخوردار است. به اعتقاد من مسوولیت اجتماعی تنها در مدرسه‌سازی و حمایت معنوی از بچه‌های بی‌سرپرست خلاصه نمی‌شود؛ محیط‌زیست و نبود آلودگی صوتی هم جزو مسوولیت‌های ماست. سلامت بودن محیط کار برای افرادی که در مجموعه اشتغال دارند نیز بسیار مهم است. از این رو تلاش کرده‌ایم که در کارخانه‌هایی که داریم به لحاظ جلوگیری از آلودگی‌ها دانش و تکنولوژی را به کار بگیریم. بالطبع، هر صنعتی پساب دارد و ما این حوزه را در مسیری قرار داده‌ایم که آب مجددا در مجموعه به کار گرفته شود و مواد آلوده‌کننده خاک نیز جدا شده تا وارد طبیعت نشود.
در همین دو سال قبل سیل استان‌هایی از کشور را گرفتار کرده بود و ما هم می‌توانستیم به سراغ خانه‌سازی برویم، ولی اعتقاد گروه عظام به توسعه پایدار است. توسعه پایدار در هر کشوری به سیستم آموزشی و دانشگاهی آن کشور برمی‌گردد. هر کشوری برای رسیدن به توسعه پایدار باید محیط آموزشی مناسبی برای بچه‌هایش فراهم کند. به همین دلیل ما پنج هزار نفر از نیروهایی را که در مدارس و دانشگاه‌های کشورمان آموزش دیده‌اند به کار گرفته و معتقدیم برای ادا کردن دینمان باید مدرسه‌سازی و توجه به محیط آموزشی را در دستور کار خود قرار دهیم.
از سوی دیگر، یکی از مسوولیت‌های اجتماعی در حوزه کارآفرینی و اشتغال است که یکی از مسوولیت‌های اصلی مجموعه عظام را دربر می‌گیرد. رهبر معظم انقلاب همیشه اشاره می‌کنند که اگر می‌خواهید کشور مصون و غنی باشد و راه درستی را طی کند باید به تولید بپردازیم. شعار‌هایی که ایشان سال‌ها در کشور اعلام می‌کنند همه در ارتباط با تولید و جهش تولید و اقتصاد است، چون مشکل کشور اینجاست. اگر برای همه آدم‌های آماده به کار شغل ایجاد شود بسیاری از مسائل کشور حل می‌شود. لذا در شرایط کنونی کشور ایجاد یک شغل مثل جهاد فی‌سبیل‌الله است.
– سوای تمامی‌جنجال‌های رسانه‌ای که پیرامون مجموعه عظام شکل گرفته بود، بفرمایید هلدینگ عظام در واقعیت چه موفقیت‌هایی را کسب کرده است؟
با وجود تمام حاشیه‌ها، مشکلات اقتصادی، تحریم و بحران کرونا شاید اگر هر گروه اقتصادی این شرایط را تجربه می‌کند، بعید به نظر می‌رسد که موفق به ادامه کار می‌شد اما ما با کار تیمی ‌و دانش تخصصی با تمامی این مشکلات نه‌تنها کاهش تولید نداشتیم بلکه علاوه بر افزایش تولید در بین شرکت‌ها در این شرایط بد اقتصادی حدود ۴۰ درصد رشد را نیز تجربه کردیم. به طور مثال ما در پیستون تبریز دانش و تکنولوژی خود را در گذشته از شرکت‌های مطرح دنیا مانند ماهله گرفتیم و امروز آن را بومی و داخلی‌سازی کردیم.
شرکت پیستون تبریز برای ظرفیت اسمی ‌۴ میلیون پیستون در سال ایجاد و به ندرت به این سقف اسمی‌نزدیک شده بود اما در سال‌های ۹۷ و ۹۸ و ۹۹ به تدریج این تولید را به ۶ میلیون پیستون در سال نزدیک کردیم. در مجموعه کلاچ در سنوات گذشته انواع کلاچ‌هایی که برای خودرو‌ها تولید می‌کردیم چیزی حدود یک میلیون تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار قطعه بود اما در این سه سال به تولید سه میلیون کلاچ نزدیک و برای چهار میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه نیز ظرفیت‌سازی شده است.
در واقع با توجه به تحریم‌ها، کالای خارجی در بحث کلاچ و پیستون قطع شد. ما در این شرایط داخلی‌سازی کردیم و تولیدات را نیز افزایش دادیم به طوری که اجازه ندادیم در بحث خدمات پس از فروش و کالاهای مورد نیاز برای مجموعه خودرویی و صنعت کشور مشکل و کمبودی ایجاد شود.
همچنین توانستیم بر اساس توانمندی ایجادشده و با به‌کارگیری و تجمیع این ظرفیت‌ها به تولید مناسب برسیم یعنی هر چه در مشکلات و سختی قرار گرفتیم تسلیم نشدیم و به فعالیت خود با قدرت ادامه دادیم. به همین دلیل است که امروز پنج هزار نفر نیروی مشغول به کار داریم و ظرف همین یک سال جهش تولید حدود ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ نفر نیروی انسانی جدید را سر کار آورده‌ایم. در کنار این مساله ما در گذشته حدود ۱۱۵ یا ۱۱۶ شرکت داخلی را پشتیبانی می‌کردیم ولی امروز ۵۴۰ شرکت ما را پشتیبانی می‌کنند و نزدیک به ۳۰ هزار نفر نیروی کار در این شرکت‌ها مشغول به کار هستند. همچنین ۱۱۰ هزار نفر مسوولیت بیمه‌ای داریم و سبد بیمه‌ای این افراد را نیز تامین می‌کنیم.
سال‌هاست که از اهمیت تولید داخل صحبت می‌شود و آمار و ارقامی‌ در حوزه تولید و رشد صنعت منتشر می‌شود که صادقانه باید گفت تقریبا باورپذیر نیست. چرا باید باور کنیم که هلدینگ عظام تنها در خدمت تولید داخلی است؟
امروز ایران را نسبت به سالی که انقلاب شد مقایسه کنید. وقتی انقلاب شد ما در ایران فقط سه شهر صنعتی داشتیم. شهر صنعتی رشت و شهر صنعتی کاوه و البرز. به علاوه کارخانجات بزرگی مثل فولادساز‌ها که در جاهایی مثل اصفهان و خوزستان ایران شکل گرفته بودند. امروز در کشور ما به پهنای دشت ایران شهر صنعتی و فضای تولیدی ایجاد شده است. امکانات صنعتی به همه جای کشور رفته است. اگر رفتار دنیا با ما عاقلانه و منطقی باشد ظرف یکی دو سال جزو کشور‌های توسعه‌یافته دنیا خواهیم بود زیرا هم محیط‌های صنعتی و هم زیرساخت‌ها در این خصوص ایجاد شده است.
امروز تحصیلکرده‌های بخش مهندسی از مزیت‌های ویژه ما در دنیا هستند. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین تحصیلکرده‌های مهندسی را داراست و به جرات می‌توانم بگویم که اختلاف ما با دنیا تنها در فناوری موج اول است یعنی آنها در جایی قرار گرفته‌اند که فناوری موج چهارم را به کار گرفته‌اند و ما اندکی در این زمینه عقب مانده‌ایم.
امروز شاهد هستیم که آدم‌های نخبه ما دست به کار شده‌اند و در بخش‌های نظامی ‌و نانو و بخش‌های مختلف صنعتی در حال پیشرفت هستند. در سال‌های اخیر که تحریم‌ها به منتهی‌الیه خود رسیده است در بخش لوازم خانگی و کیف و کفش و پوشاک به بنگاه‌هایی که فروش این کالاها را انجام می‌دهند رجوع کنید. بخش اعظمی‌از تولیدات محصولات داخلی است که با کیفیت‌های مناسبی عرضه می‌شوند. در همین لوازم خانگی واردات آنها متوقف شد و ال‌جی و سامسونگ از کشور ما رفتند. نتیجه این شد که تولیدکنندگان داخلی به جای آنها دست به کار شده و نیاز داخل را تامین کردند. یا در همین بحث خودروسازی بسیاری از شرکت‌های خارجی که پس از برجام به ایران آمده بودند، پس از اعمال تحریم‌ها از ایران رفتند و اگر تولید داخل به حرکت درنمی‌آمد، باید خودروسازی در کشور تعطیل می‌شد.
در همین راستا بود که عظام در سه سال گذشته به دنبال تولید قطعاتی رفت که تصور نمی‌شد بتوان آنها را ساخت داخل کرد. اما امروز به این باور رسیده‌ایم که همه اینها قابل ساخت است. در برخی از مجموعه‌های ما مثل دینام و استارت چیزی بیش از ۴۰۰ شماره فنی قطعه استفاده می‌شود. عظام فقط حدود ۵ یا ۶ مجموعه از این تعداد را از خارج وارد می‌کند و توانسته بقیه را در داخل بسازد. امروز حدود ۴۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور فعالیت می‌کنند. آنها به میدان آمده‌اند و وظیفه ما این است که از این توان بالقوه به وجود آمده استفاده و در جاهایی که مشکل دانش و تکنولوژی داریم مشکلات را حل کنیم.